Mokochira
Mokochira (alijunaiki: Pereskia Guamacho[1]) nia wanee wunu'ulia asotüshi so’opuna tü mmakat Wajira, chi wunu’uliakai chii esu ma’akasain 8 meetüra nimiouse otta na’atajachii sulia tü wanne wunu’uliaka ekalü yaa Wajira, süka jamuin chi mokochirakai keimpuseshi nia, otta tü nimpüsekat pülasü süka jamuin ko’ojüle wanee wayuu sutuma tu shipusekat tü mokochirakat ayuisü wayuu sutuma, sewu’ushi wayuu sutuma, mushijasee pülain chi mokochirakai.
Chii mokochirakai kapanashi waneepia otta tü nupanakat shikajuin tü mürütkat otta nojotsu mejejülüin shia namuin na mürütkana, nekajuin main shia otta jemetüsu namuin otta kausushii naa mürütkana sutuma.
Keipüsepajee nia nupushuwaa, nojotsunee shiain tü nusa’akat, tü nupanakat wuitusü otta tü she’ejükat irachonsü nojostusü ishin shiaa otta tü suchonkoo ko’oyochensu tü nuchoninkalü suma wüitachein shia, chi mokochirakai wuitüshi nia waneepia otta matüjainsain outaa apana shiasee maka wuitakaa nia wanepiaa.
Supula nujulüjainchin otta nujuttajachin wanne mokochira najuin na laulayukana kakaliashi, esu maka sain 100 juyaa, nujuttaka aluu chi mokochirakai shia müleka nushottunulee tü nutakat suka jamuin ayuishi yale’ejee nule’erupuna otta ne maka susirülee nia wanee joutay eka katchin main apujaka nia sutuma tia.
Süchiku Mokochira sumaiwa
[anaataa | anaatawaa suurala]
Pa’alainkaa sutuma wayuu sumaiwa asajünüsü tü shirakat tü nuchoinkalü chi mokochirakai otta sumaiwa acho’otunusu shia maka sain kousholü, palapü anaiwa main tü juyakai anasu main tü süchoinkalü tü mokochirakat, miouyushaintamain souu tü nuchoinkalu, takejee najuin naa laülayukana ou’ujunapusule tü suchonkot mokochira sumaiwa otta asatunanusu tü sutakat, shiakana ne asajünuin tü shirrakat, ka'asa shia chi Mokochirakai kajusü, maka nulatünulee ewetüsü tü nujükat, musiaa sumaiwa pa’ala sutuma wayuu oloji’iapusu walashi tü sujükat.
Jo’olu esü supula ainjunuin michii süka tü wunü sulü’üpunajanaka, sutuma wayuu sa’ajunasu je sutujunasu miichi, tia shia joo maulia, suka jamuin esuu turaa achonojutkat wunuu <motosierra> sumakat alijuna otta tü chajarutakat. Ekajasaa sumaiwa nojotpusü atujuna akuiwaipaa sutuma wayuu.