Maiki
Maiki jüka wayuunaiki (alijunaiki: maíz) tü kanuliakalü maiki jia wane ekuulü apunajuushi jütuma wayuu chi kama'anain wane apain, otta nutuma wayuu ekai apunajülin, tü maikikalü apünajünusu juyapo'ulü.
waima jo'u tü maikikalü
eesü maiki mariyo'ulu
eesü maiki kasuwo'ulü
eesu maiki kutano'ulü
eesu maiki pejetchi
Jünainje tü maikikalü ayu'ulaasü ujoolü, wa'a, poi, utojolü, la'üjalü, jupushuaya tü ekunakalü jutuma wayuu ma'ulujre kai, tü miyo'uyuukalü achukumuin wayuu jumaiwajenka, naashin na wayuu la'ülayukana tü maikikalü aapajüshi nutuma juya otta müsia püloui jumaiwainka jupula muijatuinya ekunuin watta kai.
Maiki sümüin wayuu[anaataa | anaatawaa suurala]
Tü Maiki münaka wanee eküülü apünajushi sütuma wayuu ekai kama'anain wanee apain ekai chiraa apünajuliin. Wattairü salii juya sunainje süitanuin sou Maaka nutuma Male'iwa.
Tü maikika wuitoui, yotopa Shia, otta tü süsaka lautachonsü, eesü maka sa'in apünüin meturaa saja'apüin ipünamüin, mülo'uyu süpana sünain yuttajüin Shia, mariiatat süsi mayasü shiulapaa tü süchonka katkaratsü sünainje süsaka.
Je'rasü sükua'ipa[anaataa | anaatawaa suurala]
Waima so'u tü mai'ikikalü eesü Mai'iki mariyo'ula eesü Mai'iki kasuwo'ulü jee tü mai'iki pejetshi.
Tu mai'ikika ayüjanüsü süpülaa oujana, eesü süpülaa wa'a, laüjat, sawaa, yajaa.
Jamüsü sükumajia[anaataa | anaatawaa suurala]
Oujanüsü suluu Wushu Shia oujaka turaa wayuu jierü ekünüsü suluu okotüshi, ayajawushi süma süchiraa ka'ula, ousinapasü süpülaa apüsha anajanüsü suluu julaa.
Tü mai'ikika süpülaa su'ujanüin asetünüsü sulii koutalajuin Shia.
Apünajünüsü süma i'wa jee akostoulu (Agosto)süma juyaka ashatnüsü sünain ja'rai kashi maka sa'in joutale'u (enero)