Epitsü
Epitsü anü nuchukua uchikai epitsü nünülia shii ananajakai pasanain sunain woumain Wajiirü, shii yalakai wopumuin soo'ujee uuchikai Ouuipana, müsüjaa yalapunaa peje'etpunaa nain wososopo Jee küsinajaain, ejeere nirüin süpa'apunaa woumain süpula ka'kaa süpüshuaa apanapajiraain weinshi nümaa jepirachi wayuu wüinpeje'eewai wanaajachi nümaa. Eremain joulu'un tü aipiaouli, sumaa yosu'oulia, kayuusi'oulia, juwo'oulia, paruluaa, müsüjaa jamüchee.
Uno de los hermanos en las narraciones antiguas wayuu que se distribuyeron en la Guajira.
Nia wanee nüwala sulu'u pütchi sümaiwajatü sütüma wayuu so'upünaa waoumain wajiira
Sünülia mmakat;[anaataa | anaatawaa suurala]
Nukua'ipa uuchikai Epitsü müna'kaai sü'ütpünaama'a wanee Kai kama'airü ma'in, eejatüpa wayuu máimain kepiain yala wüipumüinpünaa, yala jasale'upünaa, yala palaapünaa, yala anouipünaa, yala Jalaala.
Naküjala wayuu laülayuu namaiwa na wayuukanairua kepiaaya müshii süpa'a mmakaa, Koumainshii wayuu Uliana, koumanshii wayuu Ja'ayaliyuu, Koumainshii Iipuana, Wayuu Epieyü.
Numaiwa ma'in chii Uuchi Epitsü wayuu pa'la Shiasa'a sülataka wane'e kasa mülo'u apülajaasü mmaka, e'eree jo' nüpülajaian Epitsü uuchijaain ni'a joyotoleein yala pasanain sünain mmakaa wajiira'a. Sükujala wayuu cha'ya wajiira chii uuchii Epitsü okoyottawaishii jiiattawai wüipümüin. Püloui münüsü sutuma wayuu, wane'e MMA kama'airü pülasü, matüjaajo'ulu eekai wanaain sümaa, maka wayuu, maka mürüülü. Na wayuukana eesü nain süpüla naalatüin satto'tpünaa suuliajatü jamajüin nakuaipaa sutuma.