Ashe'inpala
Ashe'inpalaa (alijunaiki: Mantón) Tü ashe'inpalaakalü nüshe'in wayuu toolo süpüla oju'ittaa sünain alapajaa saa'u ouktaa je jiipü, süpüla wane ouutkawaa, süpüla oju'ittaa alijunapiapa'amüin. Tü ashe'inpalaakalü süpülajatü na'atüin wayuu toolo süpüla awaraijawaa, süpüla ayaataa naa'u wane wayuu sulu'umüin wane mma, sünain wanee mi'ira, sünain wane maüna, sünain achuntaa wane jierü. Nüshe'in wane wayuu nümüiwa'a, nnojotsü sa'atüin eekai eein ne'e, süka kojutuin chi wayuukai je kojutsü tü nüshe'inkalü.[1]
Saashin wayuu laülaayuu, müleka sa'atünüle nüshe'in wane wayuu sütüma wane wayuu naatajatü, joojeechi nia süpüla wayuu, nnojoleechi kojutüin nia atümawaa.
Tü ashe'inpalaakalü nnojotpü'üsü nüshe'in wane wayuu, jeketüinka ne'e na'atüin chi wayuukai. Otta süka sa'akaichipain alijuna chi wayuukai, naapaain tü süma'anakat alijuna, maa aka na'atüin manta naa jieyuukana, aainjünüsü wane ma'aya akaa süpüla nüshe'in wayuu toolo. Chi wayuukai kojutshi ma'in namüin naa waneeirua naashajaapa sünain nünain tü ashe'inpalaakalü süka kojutüin nünüiki sütüma otta eesü süpüla na'atüin süpüla achiajawaa sünain wane kasachiki, maa aka naa'in wane pütchipü'ü. Tü nüshe'inkalü wayuu toolo müsü saa'in nüwaraaratse, nükuoma otta nüko'usüin.
Nnojolüiwa'aya tü ashe'inpalakaalü, chi wayuukai shia nünainpü'üka ne'e tü si'irakalü otta nüiche; tü si'irakalü palajatü süpüleerua tü ashe'inpalakalü.[1]
Ashe'inpala (manta de gala)[anaataa | anaatawaa suurala]
Tü ashe'inpalaakalü müsü aka wane manta, akatsa'a ko'uuin saa'into'upünaa. Paalainka aainjünüsü maa aka saainjia tü süi a'anuushikat, aainjünakat süka atia. Suupünaa tü ashe'inpalaakalü a'atünüsü wane si'ira aanjuushi süka jiitpai, a'anuushi, kamoso'olasü, miyo'uyuu sümoso'ola, eesü süwo'olüin, süpüla anaajia nneerü je yüi. Tü si'irakalü saa'ujeesü tü nüichekat wayuu. Ashe'inyüükat tüü nia ne'e kashe'inka wayuu toolo, süpülajatü ojuittia; nünainsü chi pütchipü'ükai sünain e'ikajawaa wane pütchi, süpüla akumajaa sukuaippa wane kasa eekai sülatüin; nünainsü wane wayuu sünain wane mi'iraa, sünain wane ouutkajawaa, sünain alapajaa saa'u ouktaa je jiipü. Nnojotsü a'atünüin süpüla ayonnajaa süka kuluuluin miyo'u shia.