Anaajawaa
Anaajawaa (alijunaiki: Segundo velorio) tü anaajawaakat shia tü piantuaka ojoitaa. Ayu'nnusu tü jiipükat jüpüla jo'otojonüinjatüin suchikejee anaajaanüsü julu'u wanee jiipapala. Wanee jiipü ayatülee ma'in jia anaajaanüsü juchukua'aya, jia tü ana'nnüsü münakat, wanee jiipü kettaapa jia wulesü jünain josoin jia.
Tü anaajaainjatükat tü jiipükat jiainjatü wane o'uliwo'u, eesü jüpüla wanee achonnu otta wanee alüinyüü, otta eesü jüpüla niyu'luin wanee toolo ma'aka aire ma'in nüpüla tü wayuu ouktüsükat. Tü anaajawaakat ainüsü maalia. Jüchikejee jiyu'nnapa tu jiipükat aikale'ennüsü juupunaa wane luma jüpüla ji'yalajünüinjatüin aa'u. Otta tü wayuu ayu'tsüka o'oojinnüsü jüchikejee keraapa jia aikale'ennüsü julu'u wanee süi. Tu wayuukat nnojotsü jüpüla jutunkuinjatüin juulia jo'otooin tü jiyolujaasekat tü juyu'luinkat, musujese'e e'irajünüin jaa'u juulia jutunkajüin. Otta asüsü wunu'u süpüla.
Anaajawaa sutuma wayuu[anaataa | anaatawaa suurala]
Tu ayulaaka jiipü wamuin waya wayukana kasa mulo'u main. Chii wayuukai eeshi süpüla nunaajain sulu'u suumain nüchonyuu.
Munyaka ooutule nia sulu'u nuumain sumaiwajatü, eitaanüshi sa'aka nupüshi.
Sülaatapa po'loo juya jo soomüin, süchiikejee oüktuin nia, eeshi süpüla nukujüin sükajee wanee lapü, kaa tü aantuipain nükalia süpüla nünaatunuijachin, kaa keptaipain nükalia süpula o'unaa jepiramuin.
Sünainjee piama jüya akumajunüsü tü sükuaipainjatu, tu ayuulaka jiipü süpula anaashantainjatü sükua'ipa natüma naa nüpushikana.
Supüla tu ayulaaka jiipü, anekunusü wanee jimoolu jo wanee majayut, eesu süpüla nüchoin jo wanee nüsiipü. tü wayuu ayulunjatuka jipu, nnojotsü eküinjatüin, müshia nnojotsu atunkajatüin wanee ai, nnojotsu shipettatujatuin sütaa, nnojotsü ekuinjatüin asalaa, asuinjatü oujolu. Oojinnusu süka wunu'ulia supulajatu nnojoluin so'otooin naawain chi sunaajakai.
Asottünuüsu sutuma tooloyuu tu amuuyuka, nupushichechon chi wayuu anaajanakai. Paala sumaiwa anaajanapusu wayuu sulu'u amüchi, ooyotunusu chirinche, süpüla jimatuinjatü naa wanee outushinkanairua. aapanushi sunaaije nikii, sünainmüin nuwui, asalijunusu süpuashua'a niipüseka. Asalitnusu sulu'u wanee riuulu kasuutou, suchikeje anaatuna münüshi sulu'u tu amuchika.
Sujalajaapa sukonchajunuin jiipuka, alujunushi shiyuupuna wanee lumaa eere niiyalajuin oou sutuma nupüshi, sou nii mushia nou nushii. Ayalajunoutchi munyaka wanaa sumaa outuin nia. Apunuinmuin ka'i eikajanushi eenjachiree nikunuin nuchukuawa süpüla weinshi.