Achepaaka

Süchepaa wayuu (alijunaiki: pintura facial wayuu) naa wayuu jieyuukana achapajaashin süpüla mainma kasa, makatka wanee yonna, mi'iraa, o'unajaa, jutkataa mülo'u, otta so'u wanee lapü müleka a'lapüjaanüle so'u.^[1]^[2]

Mainma sukuwa'ipa tü achepaaka

Paipai: tü paipaika apünüin süna, wane mütsiiatalüsü, mmatalü, ishotolü, tü makaa antüna anain sünainjee wane wuito'ulia (se obtiene de las células de ciertos hongos), tü mütsiiatatka süchepajaayasü laülaa müinka saa'in woushi, tü mmatalü süpülajatü ai'nmajaa tü o'upunawaaka suulia nütchinka chi ka'ikai, otsia chi ishotolü shi'itaain tü majayutnuukalü sünain su'upuna süpüla ai'nmajia tü o'upunawaa nuulia nütchinka ka'ikai, süpüla anachoinjatüin waneepia.^[1]

Tü süshataka achepaaka

Sünain tü o'upunaaka, eesü süpüla sütiiwajaanüin waima kasa, ashatünüsü tü wuito'uliaka je tü mürütkana, müinka sa'in nüta chi molokoonakai, sütüna julirü, iramataya, nünain chi toolokai, ashatünüsü so'u nu'upunaaka tü suwaralaka juya je tü süchikana nüpato'u ka'laira.^[1]

Tü süchepajaayaka wayuu matüjainsalü aja'ta tü sükumajaapüleeka, aka jamüin süshatünüin süpushuwa'a tü eekalü süpa'apünaa tü wo'umainka, müinka sa'in uuchikana, süma nüsii chi ja'yutsi, süsii wunu'ulia. Tü achepajawaaka aainjünüsü müleka eere wanee yonna, müinka sa'in wanaa sümaa suju'ituin wanee majayülü otta süchiirua wanee lapü.^[2]