Tü aashiajawaa su'utpünaajatkaa 69
Aashichijawaa natümaa naa wayuukana so'u tü juyakalü 1769 (alijunaiki: "La Rebelión del '69") Shia wanee eejirawaa eejatkalü sünain wanee atkawaa namaa na alijunakana antakana wattajee. Sünain tia kasachikikalü wainma wayuu ouutkajaakalü süpüla eejirawaa.[1]
2 nüka'iya kashikai mayo no'u chi juyakai 1769[anaataa | anaatawaa suurala]
Eepü'üsu wane mma kanüliasu natüma naa alijuna antakana Wajiiramüin, sünülia mmakat tia shia rincón, yalajatü wanaa sümaa Mmayaapü. No'u chi juyakai 1769 naa alijunakana na'alainpalashii wane wayuuinua süpüla nemeejüinjanain shi'iree no'unüinjanain süpüla nepiyuunase cha'aya Kattajeena. Sünainjee müin nakua'ipa natüma na alijunakana, aisü namüin na laülaayuukana eejanakana wanaa sümaa tia. Wanaa sümaa tia alatakalü eejana wane kapuchiinairua sulu'u noumain naa wayuukana shi'ire jooinjanain naya otta müsia shi'ire nnojoluinjatüin kachikajüin tü kasachikikalü alatakalü namüin. Akatsa'a nnojolüin nacheküin naa laülaayuukana nacheküin müin nakua'ipa süka jamüin joowein tü wayuukalüirua napüla.[2]
Tü kasachikikalü o'ttüsü nütuma wane wayuu nüchon alijuna, kanüliashi Antonio de la Sierra, nia kasitka tia alatakalü. Nayasa'a naa laülaayuukana aashichijaashi shi'ipajee tia otta müsia o'unushii shi'iree na'ajüinjatüin tü nepiakalü naa alijunakana yalajanakana paala, Na'ajakalaka shia süpüshua'a, naja'laje'erüin tü miichikalüirua eejatkalü sümaa tü alijunairua eejatkalü sulu'u.
Tia kasa alatakalü sünainjeejatü alijuna kama'üralü antapü'ükalü sünain asaajaa wayuu süpüla nepiuunasein cha'aya wattapünaa. Nayasa'a naa wayuukana nnojotsü nacheküin jooinjanain naya süpüla alijuna.
Na'apüla na wayuukana[anaataa | anaatawaa suurala]
Wanaa sümaa tia alatakalü, antapü'üshii weinshi wane alijunairua sotpa'müin tü palaakalü cha'aya Manaure, alijuna cheje'ewalii sulu'u tü mmakalü Inglaterra, kachiseshii naya katkousü otta ama. Yalakalaja na wayuukana laülaayuukana shi'iree nekirajaain sünain aapawaa tü kotkousükalüirua otta kasa eekalü süpüla eejiraainjanain naya sümaa tü waneeirua alijunairua e'rünnüükalü wayumüin.