Reinaldo De Fernández

Reinaldo Fernández, poeta wayuu, 2024

Reinaldo Edgar Fernández Hoyos Wayuu Ja'yaliyuu, jemeishi sulu'u tü mmakat Sinamaica, sulu'u tü munisiipiokalü Wajiira, sulu'u Suuria, Wenesueela; no'u chi ka'ikai po'oloo aipiruamüin, nulu'u chi kashikai diciembre, nulu'u chi juyakai 2000. Akumajüi je ashajüi nia poesiia,[1]

a'walakajüi pütchi, a'yataai sümaa sukua'ipa wayuu, aikale'etshi a'yatawaa süpüla akaalinjia wayuu.[2]

Nachiki naa kasayuukana nünain

Naa nüpüshikana Reinaldo Fernández nnojoishii wayuuin washinnuu; süchon nia Olga Lucía Hoyos nümaa Edgar Fernandez. Olga Lucía, tottoolu, e'rajaalü ayuuisü; otta Edgar, puluusiapü'üshi, wenesueelaje'ewalii piamale'eya. Jintüliiwa'aya Reinaldo eetüjülia naa'in sünain tü ashajuushikalü. Tepichishi nia sulu'u tü mmakat El Guanábano, sü'ütpa'a tü puelokat Sinamaica. Süka wayuuin nia, ekirajünüshii natüma naa nimiyo'uyuusekana, je shikirajala ma'i nia tü noushikat, Carmen Dolores Fernández. Shia ekirajaka nia sünain icheinjachin nia sünain tü nukuaipakat sünain wayuuin nia je sünain nüküjainjatüin süchiki tü sa'anainkat sainküinpünaa mmakat.

Tü nikirajaakalü anain Reinaldo Fernández

O'ttüshi sünain ekirajawaa sulu'u tü ekirajaaleekat Escuela Arquidiocesana "San Francisco de Asís", je wachiyeetshi sulu'u tü ekirajaaleekat Unidad Educativa "Carmen Ferrer Ortiz". Akaalinjüshi sünain ekirajaa sünain ashajaa karaloukta je teatro namüin tepichi eekai nacheküin. So'u tü juyakat 2018 o'ttüshi sünain ekirajawaa sulu'u tü universidad kanüliakat Católica Cecilio Acosta (UNICA)[3], ekirajaashi süpüla a'walakajaa pütchi, Comunicación Social sümakat alijuna, sünain tü kanüliakat Desarrolo Social, akaalinjünüshi süka wane beca sütüma Fundación Jesús Enrique Lossada.

Tü naa'inrakat Reinaldo Fernández

Escritor y poeta Wayuu

So'u tü juyakat 2017 o'ttüshi sünain aküja poesía sümaa tü kanüliakalü Grupo Literario "Bitácora de Fuego" sulu'u tü kanüliakalü Centro de Arte de Maracaibo "Lïa Bermúdez", sulu'u Teatro Baralt, je sulu'u tü ouutkajaaleekat sulu'ukat Banco Central de Venezuela. Nüshajüin tü poema kanüliakat "Ay, Sinamaica", sümünjatü tü pueulo eejachire nia jemelin, e'itaanüsü sulu'u tü karaloukta a'walakajütkalü pütchi kanüliakalü "Tinte Libre", tü ojui'ttawaikat semaanawai sütüma Versión Final, je shia tü palajatkalü sukua shiyu'nnuin wane nüshajala sulu'u wane a'walakajülü pütchi. So'u tü juyakat 2018 eejachi sünain wane ayoujawaa kanüliasü Young Entrepreneur 2018, akaalinjuushi sütüma tü a'yatawaakat "Aprendo y Emprendo" je natüma naa nanüike'ejenakana naa cheje'ewaliikna Estado Unidos sulu'u Wenesueela, otta nükanajakalaka, tü niyu'tkalü aka tü palajatkalü karaloukta nüshajüin tü kanüliakalü "Crepúsculo Guajiro".

Ashajaa asiraairua: No'u chi kashikai diciembre sulu'u tü juyakat 2021 nüikale'eerüin wane a'yatawaa akaalinjia wayuu kanüliasü "Ashajaa Asiraairua Wnesueela", süpüla aashajawaa süchiki tü ekirajawaakalü, je süpüla anainjatüin nakuaipa naa tepichikana sulu'u tü munisiipiokalü Wajiira, süka jamüin sükajee a'yatawaakalü tüü akaalinjünüshii naa tepichi atüjakana ma'i süpüleerua wane kasa je süpüla shi'nnajatüin tü natüjainkalü.

Alatüshii suulia 6000 naa tepichi shi'yataakana amaa "Ashajaa Asiraairua Wenesueela", eesü ekirawaa napüleerua, e'rajaanüshii naa eekai ayuulin, awakuunajünüshii, aapünüsü eküüt neküin, anouktünüsü tü ekirajaaleeirua sa'akakalü mojuui, e'itaanüsü miichi süpülajana karalouktairua, otta wainma kasa saa'inrakat tü a'yatawaakalü.

Tü a'yatawaakalü ayatsia so'unnaa tü a'leeyajawaakalü Covid-19, sünain akaalinja naa wayuukana wanaa sümaa tü a'yatawaa kanüliakalü "Fundación Wayuu Taya", je eejatü e'reje'eraa naa ayuuishiikana, eejatü awakuunajünaa, sümaa tü waneeirua e'reje'eriakalüirua otta waneeirua a'yataaleeirua, So'u tü juyakalüirua 2020 otta 2021, akaalinjünüshii 3.450 wayuu kepiakana mojuuipa'a sulu'u tü munisipiiokalü Wajiira.

Nukuaipa cha'aya Estados Unidos: Saja’alajaapshimüin tü juyakat 2022 o’onooshi sulu’umüin tü puelokat California, sulu’u tü mmakat Estados Unidos, süpüla achajawaa a’yatawaa. So’u tü juyakat 2023 o’ttüshi sünain ekirajawaa sünain inglés sulu’u tü ekirajaaleekalü Mt. San Jacinto College, je ayoujaashi sünain tü kanüliakalü “MSJC poetry contest” je nüchikijeeshi chi nüchiiruajachikai chi palajachikai süka tü nüshajala kanüliakat “Ay, Sinamaica”, süka wayuunaiki, alijunaiki je inglés. Je tü karaloukta a’walakajütkalü pütchi “Light” sükorotkalia ne’e tü ekirajaaleekalü, shi’itaain tü nüshajala kanüliakalü “Don Ancestral”. Tü piamasükalüirua nüshajala sulu’usü tü palajatkalü karaloukta nüshajüin, tü kanüliakalü “Crepúsculo Guajiro”.

So’u tü juyakalü 2024 o’ttüshi sünain eewaa sa’aka tü ku’yamakülüirua cha’aya Estados Unidos, eejatüle shi’iyatünüin tü ni’yataainyakalü, sükaalinjüin nia wane a’yataale kanüliakasü Ciudad Perris, uuchupünaa sulu’u tü puelokalü California; sünülia tü ni’yataainkalü “The Wayuu Culture’s Night” sulu’u tü süpülajanakalü kataloukta “Cesar E Chavez” sükorolo Ciudad Perris.

Tü nüshajakalüirua

-Crepúsculo Guajiro (Sultana del Lago, Editores 2018) ISBN 978-1731368645

-Una Princesa Llamada Zulia (Sultana del Lago, Editores 2019) ISBN 978-1695152403

-Crepúsculo Guajiro: Suwarala Kaika Wayuu (Sultana del Lago, Editores 2021)

ISBN 979-8707296314

-Un Verso Tuyo en mis Labios (Sultana del Lago, Editores 2023) 979-8730445604

Karalouktairua eere shi'itaanüin tü nüshajalakalüirua

-Revista Tinta Libre (Versión Final, 2017)

-Latin American Literature Today (University of Oklahoma, 2019)

-Rosas Marianas: La Chinita y los poetas zulianos (Sultana del Lago, Editores 2020)

-Diccionario general de la literatura en el Zulia (Sultana del Lago, Editores 2020)

-Revista digital Eiruku (Argentina, 2021)

-Revista Proud (Universidad Externado de Colombia, 2023)

-Flight Magazine (Mt. San Jacinto College, 2024)

Tü nükanainkalüirua

- Young Entrepreneur 2018 (Embajada de los Estados Unidos en Venezuela).

-Orden “Antonio José de Sucre” en su única clase. (Alcaldía de Maracaibo, 2019).

-Botón “Mérito a la Juventud del Zulia”. (Consejo Legislativo del Zulia, 2019).

-Premio Mara de Oro de Venezuela 2019 como “Escritor Juvenil revelación del año”.

-Orden “Alí Primera” para cultores populares. (Consejo Legislativo del Zulia, 2021).

-Botón “Mérito a la Juventud del Zulia”. (Consejo Legislativo del Zulia, 2022).

-3rd place “MJSC poetry contest” 2023. (Mt. San Jacinto College, 2023).