María Colombia Menases Ja'yaliyuu
María Colombia Menases de Mejía (Laülaka Kolompia) Shia wanee wayuu kepiapüsü sulu'u mmakat Wajiira Kolompia. Wayuu kojutüka akuwa'ipalü sütüma a'in ma'in shia napüla wayuu otta alijuna sa'inküinpüna mmapakat.
Jükua'ipa tü ja'inraka
[anaataa | anaatawaa suurala]Kataiwa jo'u erajunüsü ma'in jütuma wayuu otta musia alijuna. Wayuu yalayalaasü jümaa jünüiki, a'yatatüjülia majayulüiwa jüpüla anainjatüin kasa jummainpa'a wayuu Wajiira, a'injitsü laa, achajaasü kasa jüpula tü ekirajaleeka, tü erajaaleeka ayulii, jünaterüin tü wopukoluirua otta musia tü wüinka. Jia a'yataaka jüpüla ee'injatüin chaya Siapana tü ekirajaleeka eree makatawala'in na tepichi wattakana kepiain, eere ne'rajetnüin na ayushiikana, otta müsia tü warattakalü aipawai ma'uluu yaa chaya jümmainpa'a.
Jüchiki jükalia jemelin otta jaleje'ewalüin jia
[anaataa | anaatawaa suurala]Jiaka jemeisü po'loo piamamüin jünain tü kashika po'looka otta tü juya 1913, anajaasü jiaka Maiko'u jünain tü ka'ikai po'loo aipirüamüin jünain tü kashika po'loo wanneemüin jünain tü juyaka 2002. Wayuu Jayaliyuu cheje'ewalü julu'ujee wanee mma chaya Wüinpümüin Shakuuma jünülia. Nüchon wanee alijuna cheje'ewai jülu'ujee wanee mma Püransia munüsü, jümaa wanee wayuu Salamina Ja'yaliyuu. Tü jünüliaka musü akaa jünülia jümmainka María Colombia jüka alijunaiki. Nicasio Mejía nünülia jushi juchonyuu, aipuruashii jüchonyuu tolooyuu otta müsia wannee jierü. Ja'akajee na jüchonyuukana erajünüshii Bernardino, Simón otta Silvestre Mejía. wattashanta jaliia wayuu jiyotoko a'u julu'u tü mmaka Wajiira.
Jüchiki tü a'innaka otta lo süchiki Sukuwa'ipa sunatia shipuse
[anaataa | anaatawaa suurala]Wanaa jümaa ka'ika po'loo mekisatmüin jünain tü juyaka 1988, aneekunusü jiaka nutumaa chi aluwataashikai wanaa jümaa tia, Luis Felipe Ovalle, wanaa namaa waneeirua jünainjee wayuin jierü yalayalasü, a'yataalü otta julujain ja'in jüümain.
Ayutnusü shipuse sünain tü juyaka 2023, nünain chi ka'ikai piama shikii mekiisalumüin, nünain chi kashikai aipiruamuin. O'uninnusü MaiKo'uje ejatulee Shia mmapuin, o'uninnusü wuinpumuin; jumaimpamuin, julu'umuin jamaka. Alatinnusü wanee ai otta wanee jipialu'upana Siapanapuna eere shialjunuin a'u otta aashajanuin süchiki tü sainraka kataiwa so'u.