Keeralia
Keeralia (alijunaiki: Personaje mitológico wayuu) Jünulia yolujaa ja'apünaajachi mmapa'a jumaiwajeeinka pülaiwa'a mmapa'a, nnojoluiwa'a jouulüin piichi ja'apünaa tü mmakalü eesü jouulüin tü keeraliaka, yüütüiwa'a ja'in tü mmapa'akalü eepünaale watchuwashii otta eere jouulüin kayuusu'ulia, otta jonna wanee lüwopü müle'u ayulaashi chii keeraliakai.[1]
Chii wanülüü makai anülia eeshi ja'yalee kale'u ka'i nüpüla wayuu eekai ni'iyataweein amüin, tü aküjalaakalü nüchiki ayulaashi ma'aka ja'in wanee iwana toolo jünain keemashaanain nia, piama nüsii jünain shouuluunatalin nia, kayamülajaasü wayuu eekalü e'ruin nia.
Wayuu eekale wanaain nümaa nüta'üjaain, nierüinjaasü, nu'ulaain jajattapa'a ja'in, yalejee kachonsü nütuma, jiasa'a jemeyutpa ayu'laasü jünain wüliin tü nüchonniikalü, apütaleesia jünain outuin wanee wayuu jüchikijee tia. Chii keeraliakai eeshi amou'lein, eeshi nuyu'laale ma'aka ja'in wanee wayuu eekale müle'euin maein jünain kasuuin nüshein, chuwatajüsü no'u, waraitüshii kashe'ulü pi'yuusho'ulu ayu'lashii eere yüütüin mmapa'a, nia wanee wanülüü kachuwalashii jünain waraitaa, ja'yashii wattajee müleka wanaale jümaa wayuu.
Wainma kuwenta nüchiki chii keeraliakai jutuma wayuu miyo'uyuu naa atüjaakana ja'u tü kasa alatapü'ükalü jümaiwa.
Keeralia wanülüü waraitüi ja'wai jümaiwajeetka, jouutshii ja'apünaa tü mmakalü kayu'laaleeshi ja'wai, epeijaashi nüpüla wayuu waraitülin ja'wai.
Mainma nükuwa'ipa müinka nipeijaale apüla eeshi jirokülee wuin eekai matüjaain ita'a, eeshi chii keeraliakai ja'aka kanüliasü akurujaasü, müinka jükuralajaale wanee wuin jo'omüin wanee wayuu ayu'laasü wanee ayuuli jutuma kanüliasü shü'waina tia jiale'eya nutuma keeralia, yalejee ayu'laasü wanee ayuuli müle'uwaa ale'e jütüma wayuu eekalü wanaain jümaapüna tia akuwai'pakalü.[2]