Jima'ai
Jima'ai (alijunaiki: joven, adolescente) Jintüi toolo, tepichi nuulia wayuu laülaa. Sulüjee sukua'ipa wayuu choüjaasü wakumajüi wakua'ipa , namuin naa anteenaka wachiikeje mmapa. Akumajuneesü shiinalujee sü'tia, mmaka saa'in süle'rüjee wei.
Nükua'ipa wayuu jimai[anaataa | anaatawaa suurala]
Chekusü sotüinjatüin naa'in chi jimaikai sünain nukua'ipa, naapakalü sünainjee nutuushinuu, nülaülayuu oota müsia nii. Chi jimaikai, nnojotshi müinka naa'in wayuu laülaa, tepichi'ya naa'inru, eesü eekei laüleerüin na'in. Jintüiwaa nia ekirajünüishi sünain atalejaa, arüleeja, o'usaa, apünajaa asukaa,aja'itaa, ayüüjaa, aütaa ama, püliikü, alojaa,
Ni'imalaya wayuu toolo[anaataa | anaatawaa suurala]
Wanee wayuu awana'jashi nukua'ipa mi'oulaapa nia, asaralaasü nümüralu'u, alattajaasü nüaspü, nüsaa'a. Nimii'waajeeshi nia,
Tü awanajawaka outtusü suna'inje poloo shikii piamamuin,sunamu'in poloo mekietsai . Awanajasü tü kasa Julujakaa'in, esü ka'inwa,ayawata a'in. Tü kasa alataka maaya namü'in nnojotsü ayule'in,ale'enjati nutüma chii kachonkai waya.
Jamüshija Chii jima'aikai wane toolo waima kasa awanaajaka na'in, alautalasü numüralü, ajapülashanashi weinshi, eerujasü nütünaki, emiiyoulasü tü nukurooloko, koisuü (nieera) yapaashii süpula kachoonwa. koi musia nutünalü suma nu'üpüna,suna'in ekiraja chi Jima'aikai waima naa e'ijanaka, maakaa nüshii, nüulaulayuu,nooushi,nii nüma sünainje jouchon nia, suna'in jima'alin nia, ekirajashii sunain nukua'ipa toolo miiyou süpüla anashanain chi nia. Ekirajajunüshi sünain arüleja, anaata Suku'ipa kasa niipialü, aturompaja, awawaija,ama'asijawa,atchinjirawa. ekirajashii süna'in ataleja kaasha, atüjashii ayonnaja. Aluuwatanushi süpula tutu'in chia nia, nnojolu'in chii jaleru'in. Nushatajatü tü akua'ipa niiraka ana'in. kojutajatü wayuu nütuma.süna'in tü nutijalaka chii jima'aikai che'ejasü nuche'echeruin na'in sülu tü nuku'aipaka, sünainje tü nama'aka naa alaulayuukana