Asonuushi

Asonuushi sünülia wane akuwai'pa sünain a'yatawaa sünain aainjaa sükorolo wayuu ma'aka sa'in sükorolo ama, muula, püliikü, katto'ui, piyu'ula, kaparoote, shein, wüsi mantaalüja, shipeyonse ama, shaakuma, shi'ira.....

Tü kanüliakalü asonuushi shia tü sainjiakalü ma'aka sa'in tü shi'iniapalakalü wanaa sümaa shi'yataanüin asonnüsü süka wutia.

Süchikuwaa osoonoo

Tüü asonuushika akumajünüsü süka jitpai asotnusu süka wuttia supülajati'a watta salii sükua'ipa esü süpülaa kattoui jee joucheni akumajunusu suluu wanee wunu telat münüsü achitushi süka külawaa esü süpülaa ko'ushot jee jutnooulii tüü utiakat süsoniakat akumajasü süka kachueera nutuma chi atijakai süpülerua nainjain tia asoniakalü.

Tü aso'onushikat watta salii sükua'ipa esü suluu kattoui jouchein, ko'oyoin jee susuchein etasü jee Shi suluu (cuadrado) watta salii sünaa esü suluu shiakua wunuli'a, wuchii, waima sükua'ipa sünaa wane korolo asoonuushi Mainma shi’iapa’a tü asonuushika eesü sunain sainjain ji’eyu , ma’aka sainjain tooloyuu, tü asoonüshika ashoonüsü suka shi’ipa puui, o ura’ichi kanüliasü asoonia, chi asoniakai akumajuushi natuma naa wayuu atüjakana süpüleerüa nnootsü nainjain ekale matüjan supüleerüa.

Mainma sükua’ipa tü koroolo ayu’ulaaka sünainje tü asoonuushikalü:

Ma’aka sain kutpeera

Ma’aka sain shaaküma

Ma’aka sain shipeyonse ama

Ma’aka sain kat’toui

Ma’aka sain supú kat’toui

Ma’aka sain susu

Ma’aka sain puyut

Ayonnüsü shipisaatse ama. Juleenaki.

Wayuu katatainka tü asoonooka, wayuu kojútchii sülü’ü naku’aipa e’inajüshi, keejiashii süchiirua tü natüjaionka ke’iyoushii achuntunushii süchiirua tü nayatainka eshi wayuu ekale asoonüin koroloo süka pa’ata ma’aka sain süta pa’a, süta ka’ula, süta irama, süta uyala a’ayolojuushi, Koroonpa sünülia tü o’uttajiakalü wane a’ayatawa süpüla akumajaa koloolo. Nüyakua wayuu la'üla atüjashi süpüleerua asoono kanuliashii juseemat, Jose crisanto Jayariyu wuinpeje'ewai nalüin wayuu miyo'uyuu wayuu la'ülaayuu namaijana kanuliashi kuriia, semaana.