Tü Wayuushe'in (Alijunaiki: manta wayúu) shiia sushein jieyuu wayuu anaka sumüin walatshi, kaí. Sumaiwa tü sushen wayuu ainjunusú sukaá mawuii siia kulüla, shiapujain wayuu sukaá sajapú. Chii wayuukai apunujushi mawuii sumaiwa nojotpa tü kulüla.

Tü wayuushe'in awanajasu sunain alatüin kaí, tü jieyuu wayuu nojotsu supütain tü wayuuwaká kajamüin sulüsú súusha. Wayuushe'in awanajasu sunutpalü ees kóoyoin, jerutsú musiia eke ein jolü. Chaa sulüpuna ashenka ees piama shiitaji sunain susewain, tü makaá ees supüla aikunuin sutuma wayuu ee atijain ayapüja anain.

-Tü wayuushe'in shia tü shein Wayuu jieet.

Sa'anasia Wayuu"

Shia tü shi'aatiaka sukuai'pa Wayuu jierü. Shia tü kuluulu aainjanaaka sütüma Wayuu jie'et a'anasümain saani'ia waima sünaa. Esü shein aanashanain saanii esulee shiakua wakuaipaa sünain, shiakua woumainpaa aanasü main sünaa shein Wayuu jie'et. -Waima sukuai'pa shein jie'et Wayuu: -Esü sünain miyo'u sünain mütsiiya shia tü a'atünaaka süpüla ala'apajaa. -Esü wayuushe'in sünain ishootolüin shiia tü sünainka jierü süpula eeika'a Wayuu asiirü. Otta na'atüin shia e'ere lapüt soü. -Esü wayuushe'in süpüla ajutkajawa. -Esü wayuushe'in süpüla yonna kaasha. Sümaleiwa main tü a'anakaa sütüma Wayuu jierü shia tü nayaata'inka sünaijejatüin sukuai'paa no'oushinü, sünaijee, naiirü.

Suwanajayaakuaipaat tüü Wayuushe'in[anaataa | anaatawaa suurala]

Tüü wayuushe'inka sümaiwa awanajaasüü tüü sukuaipaka sutuma ere tüü wayuukalairüa,mainmaa shia sutuma sünaapaa, kulutko; sumain ayetui tü wakuaipaaka sünain tii wayuushe'inka. Sunaijee tüü werajein jamuiin joo, tüü sanasiankaa tüü shempaalaaka jieyuu, suupunaa tüü juya 1980, weruin joo tüü sunaaka jefe shiiyakua Jirulü, ereeshia shiyatiin tü sanasuuinka, etasüü joo tüü asonushiika süüma tüü einishikaa; sutuma tü aküümajushii sutuma tüü jieyuu wayuu,shiiyatuin joo, tü kanatsukaa suma tüü woumainpaa nou kaiikei chií erajunusu tü wayuushe'inka so'u mapaaka supushua.